fraisan

მეტყველების ნაწილი: ზმნა

ზმნის ტიპი: რედუპლიკაციური ძლიერი ზმნა

მიმღეობა I: fraisands

1. ცდუნება (აცდუნებს), ცდუნებაში შეყვანა; 2. გამოცდა (გამოცდის), შემოწმება

ეტიმოლოგია

[← პროტო-გერმანიკ. *fraisan; ძვ. ინგლ. frásian სსტ. ზმნ. „კითხვა; თხოვნა; გარკვევა; გაგება; ცდუნება; გამოცდა“; ძვ. ფრიზ. frāse, frēse არსებ. „საფრთხე“; ძვ. საქს. frēso, frēsa არსებ. „საფრთხე; საშიშროება; ზიანი; ზარალი“; frēson სსტ. ზმნ. „ცდუნება“; ჰოლ. vrees, vreze არსებ. „შიში“; vrezen ზმნ. „ʘ შიშობს; ეშინია“; ძვ. ზემ.-გერმ. freisa არსებ. „საფრთხე; საშიშროება; freisōn სსტ. ზმნ. „საფრთხეში ყოფნა; საფრთხეში ჩაგდება“; ისლ. freista სსტ. ზმნ. „ცდა; გამოცდა; ცდუნება“; შვედ. fresta სსტ. ზმნ. „ცდა; ცდუნება, შეცდენა“]

კონკორდანსი

fraisiþ - 2 პირ., მრ. რ., აწმყ., თხრობ.; 2 პირ., მრ. რ., ბრძანებ. - მარკ. XII, 15; ლუკ. XX, 23; კორ. II, XIII, 5
fraisais - 2 პირ., მხ. რ., აწმყ., ოპტატ. - ლუკ. IV, 12
fraisai - 3 პირ., მხ. რ., აწმყ., ოპტატ. - კორ. I, VII, 5
fraisaizau - 2 პირ., მხ. რ., მედიოპას., ოპტატ. - გალატ. VI, 1
fraisands - მიმღ. I- მარკ. VIII, 11; X, 2; ლუკ. X, 25; იოან. VI, 6; თესალ. I, III, 5
fraisans - მიმღ. II- მარკ. I, 13; ლუკ. IV, 2

პარადიგმა

4.1.3. VII კლასი – რედუპლიკაციური ძლიერი ზმნები

რედუპლიკაციური ზმნები, ანუ ზმნები ფუძის ხმოვნის გამეორებით.

ძირითადად მეორდება პირველი თანხმოვანი, რომელსაც მოსდევს aí [-ɛ-], რის შემდეგაც შეიძლება იყოს, შეიძლება არ იყოს აბლაუტი: მაგ. maitan - maímait, letan - laílot.

სიტყვის დასაწყისში ორი თანხმოვნის თავმოყრის შემთხვევაში მეორდება მხოლოდ ერთი თანხმოვანი: მაგ. fraisan - faífrais. გამონაკლისს შეადგენს კომბინაციები sk, st: მაგ. skaidan - skaískaiþ, (ga)staldan - (ga)staístald. ხმოვნით დაწყებული ზმნების შემთხვევაში ზმნის ძირს ემატება aí- : მაგ. aukan - aíauk.

4.1.3. (a) რედუპლიკაციური ზმნები აბლაუტის გარეშე

რედუპლიკაციური ზმნები აბლაუტის გარეშე იყოფა რამდენიმე კლასად აწმყო დროის ფუძის ვოკალიზაციის მიხედვით (კლასები: ai [ai], au [au], a, ē და ō).

VII კლასი (a) აბლაუტის გარეშე	ინფინიტივი	პრეტერიტი მხ. რ.	პრეტერიტი მრ. რ.	მიმღეობა II
დაძახება; წოდება	haitan [ai]	haíhait [-ɛ-]	haíhaitum [-ɛ-]	haitans [ai]
ხტომა; ხტუნვა	laikan [ai]	laílaik [-ɛ-]	laílaikum [-ɛ-]	laikans [ai]
ძილი	slēpan	saíslēp [-ɛ-]	saíslēpum [-ɛ-]	slēpans

ძლიერი ზმნების უღლების სრული პარადიგმების გასაცნობად იხილეთ ძლიერი ზმნების უღლება

4.1.3. (b) აბლაუტიანი რედუპლიკაციური ზმნები

ამ ჯგუფში შედის მხოლოდ ის ზმნები, რომლებსაც აქვთ აწმყო დროის ფუძის ხმოვანი ē და პრეტერიტის ფუძის ხმოვანი ō. შესაბამისად, სახეზეა ხმოვანთმონაცვლეობა/აბლაუტი ტიპისა ē → ō (რედუპლიკაციასთან ერთად).

VII კლასი (b) აბლაუტიანი	ინფინიტივი	პრეტერიტი მხ. რ.	პრეტერიტი მრ. რ.	მიმღეობა II
დატოვება; გაშვება	lētan	laílōt [-ɛ-]	laílōtum [-ɛ-]	lētans
(ხელის) შეხება	tēkan	taítōk [-ɛ-]	taítōkum [-ɛ-]	tēkans

4.1.3. (c) არაწესიერი რედუპლიკაციური ზმნები

ისლანდიური ენის მონაცემების მიხედვით ითვლება, რომ გოთურ არაწესიერ რედუპლიკაციურ ზმნათა კლასს განეკუთვნებოდა ზმნა bnauan „სრესა“; „ფშვნა“, „ფშვნეტა“. ჩვენამდე მოღწეულ გოთურ წყაროებში დადასტურებულია ამ ზმნის ერთი ფორმა: აწმყო დროის მიმღეობა bnauands (მამრობითი სქესის მრავლობითი რიცხვის სახელობით ბრუნვაში: bnauandans ლუკ. VI, 1).

გარკვეულ ატიპურობას ავლენს აგრ. ზმნური ძირი hahan „კიდება“, რომელიც ტრანზიტიული მნიშვნელობით (ʘ „დაკიდებს“; „ჩამოკიდებს“) რედუპლიკაციური ზმნაა (ushaihah sik „თავი ჩამოიხრჩო“), ხოლო ინტრანზიტიული მნიშვნელობით (ʘ „კიდია“) პრეტერიტის ფორმებს მე-3 კლასის სუსტი ზმნების მსგავსად აწარმოებს (hahaida- „ეკიდა“).

ითვლება აგრ., რომ ზოგიერთი გოთური სუსტი, სუპლეტიური და/ან არაწესიერი ზმნა (bauan, trauan, gaggan და სხვ.) თავდაპირველად რედუპლიკაციური ზმნების კლასს განეკუთვნებოდა.

იხილეთ ზმნის პარადიგმები