sécan

მეტყველების ნაწილი: ზმნა

ზმნის ტიპი: არაწესიერი სუსტი ზმნა (1)

(ნამყ. sóhte; მიმღ. II sóht) 1. ძებნა (ეძებს); 2. რისამე ცდა (ცდილობს); ʘ რაიმეს ესწრაფვის; 3. მოსანახულებლად წვევა (ეწვევა), მონახულება; სტუმრად ვინმესთან მისვლა (აგრ. sǽcan, sécean)

ეტიმოლოგია

[თანამედრ. ინგლ. SEEK ← პროტო-გერმანიკ. *sōkjan; გოთ. sōkjan; ძვ. ფრიზ. sēka; ძვ. საქს. sōkian; ჰოლ. zoeken; ძვ. ზემ.-გერმ. suohhen (თანამედრ. გერმ. suchen); ისლ. sækja ← ინდო-ევროპ. *sāg-, *segh-; შდრ. ძვ. ბერძ. ἡγέομαι „გაძღოლა; წაყვანა“; ლათ. sagīre „გრძნობა“; ძვ. ირლ. saigid „ძებნა“]

პარადიგმა

4.2.1. (b) - პირველი კლასის სუსტი არაწესიერი ზმნები

ამგვარ ზმნათა ერთ ნაწილში ადგილი ჰქონდა ზმნის ფუძის თანხმოვნისა და ნამყო დროის სუფიქსის ასიმილაციას. ეს ასიმილაცია ჯერ კიდევ პროტოგერმანიკულ ენაში უნდა მომხდარიყო. ყოველ შემთხვევაში, იგი დასტურდება გოთურში (შდრ. გოთ. þagkjan (ფიქრი) – ნამყ. დრ. მხ. რ. þahta; waúrkjan (კეთება; მოქმედება) – ნამყ. დრ. მხ. რ. waúrhta და ა.შ.).

I კლასი არაწესიერი	ინფინიტივი	ნამყო დრო მხ. რ.
ძებნა	sécan	sóhte
ყიდვა	bусȝаn, bусȝеаn	bohte
ფიქრი	þencan	þóhte
ʘ ჰგონია; თვლის; ფიქრობს	þyncan	þúhte

პირველი კლასის სხვა არაწესიერ ზმნებში (მაგ. tellan < *taljan) ფორმაწარმოების ანომალია აიხსნება პროტო-გერმანიკ. სუსტი ზმნების სუფიქსის -jan ზემოქმედებით, რამაც ზმნის ფუძის ხმოვნის უმლაუტი (a > æ > e) გამოიწვია, საიდანაც tellan აწმყო დროის ფუძეში; ნამყო დროის ფორმებში კი ამ სუფიქსის არარსებობის წყალობით, აქ შენარჩუნებულია ზმნის ფუძის თავდაპირველი ანგლოსაქსური ვოკალიზაცია -ea-, -a- (იხ. ქვემოთ).

I კლასი არაწესიერი	ინფინიტივი	ნამყო დრო მხ. რ.
თქმა; მოყოლა	tellan	tealde, talde

იხილეთ ზმნის პარადიგმები